In Nederland hebben we een goed systeem om mensen met schulden te beschermen. Dat is belangrijk. Iedereen kan in de problemen komen door een scheiding, baanverlies of ziekte. Dan is het goed dat er hulp is. Maar in de discussie over schulden vergeten we vaak één belangrijke groep: de ondernemers. De mensen die producten of diensten leveren en simpelweg verwachten dat ze daarvoor betaald worden.
Wat is het probleem? Aan het begin van elke schuld staat een onbetaalde factuur. Een rekening die niet betaald is. Dat lijkt misschien simpel, maar het is de kern van het probleem. Als iemand iets koopt en daar niet voor betaalt, zit er aan de andere kant een ondernemer die geld misloopt. En voor veel kleine ondernemers kan dat grote gevolgen hebben. Zij hebben vaste lasten, salarissen en kosten die gewoon doorgaan.
De laatste jaren is er veel aandacht voor de rechten van de consument. Dat is goed, want het voorkomt misbruik door foute incassobureaus of dure boetes die mensen alleen maar verder in de problemen brengen. Maar de balans is zoek! Ondernemers hebben bijna geen poot om op te staan als hun facturen niet worden betaald. De kosten voor het innen van geld, het inschakelen van incassobureaus of zelfs een rechtszaak, zijn vaak hoog. En de kans dat ze uiteindelijk alle kosten vergoed zien, is klein.
Daar komt nog iets bij: de schuldenindustrie. Er zijn veel bedrijven en instanties die geld verdienen aan mensen met schulden. Denk aan bewindvoerders, schuldhulpverleners en incassobureaus. En wie draait uiteindelijk voor die kosten op? Juist: de ondernemer die al met een oninbare schuld zit. Want hoe langer een schuld openstaat, hoe kleiner de kans dat de ondernemer ooit nog iets terugziet.
In plaats van het probleem bij de wortel aan te pakken – namelijk: dat iemand niet betaalt voor wat hij koopt – zijn we een industrie begonnen rondom het beheren van die schulden. Het lijkt soms wel alsof wanbetalen normaal is geworden, en dat ondernemers maar begrip moeten hebben. Maar hoe kan het eerlijk zijn dat iemand iets mag kopen zonder te betalen, terwijl de leverancier daaronder lijdt?
De huidige regels zijn streng, wellicht zelfs te streng, voor de ondernemer. Er zijn maximale incassokosten, verplichte herinneringen en wachttijden voordat er stappen gezet mogen worden. Ook wordt er steeds vaker gevraagd om ‘coulant’ te zijn. Maar hoe coulant kan een ondernemer zijn als zijn eigen rekeningen hierdoor niet meer betaald worden?
Natuurlijk is het belangrijk dat mensen beschermd worden tegen oneerlijke praktijken. Niemand wil terug naar een tijd waarin mensen bedreigd werden door agressieve incassobureaus of torenhoge rentes moesten betalen. Maar nu is het doorgeslagen. Ondernemers worden soms maanden of zelfs jaren aan het lijntje gehouden. En uiteindelijk moeten ze hun verlies nemen. Dat is niet rechtvaardig.
Er is ook weinig steun voor ondernemers in dit proces. Ze moeten zelf uitzoeken hoe ze hun geld kunnen terugkrijgen. Vaak is dat een ingewikkeld en kostbaar traject. Zeker voor kleine bedrijven of zzp’ers is dat een zware last. Zij hebben geen juridische afdeling of tijd om achter elke openstaande factuur aan te gaan. En ondertussen zien ze hun inkomsten dalen, puur omdat anderen hun afspraken niet nakomen.
Wat moet er veranderen? Allereerst moeten we het gesprek eerlijker maken. Ja, bescherming van de consument is belangrijk. Maar betaling van een geleverde dienst of product is dat ook. We moeten erkennen dat achter elke schuld ook een schuldeiser zit, die vaak geen grote bank met volop reserves is, maar een gewone ondernemer met een gezin, medewerkers en rekeningen.
Ten tweede moet het innen van openstaande bedragen eenvoudiger en goedkoper worden. Digitale systemen kunnen hier helpen. Ook zou er meer ondersteuning moeten komen voor ondernemers, bijvoorbeeld via brancheorganisaties of de overheid.
Tot slot moeten we meer aandacht hebben voor verantwoordelijkheid. Wie iets koopt, moet dat gewoon betalen. Natuurlijk mag je hulp krijgen als je dat tijdelijk niet kunt. Maar dat betekent niet dat de ander de dupe moet worden. Eerlijke handel betekent ook eerlijk betalen.
De schuldenindustrie is een gevolg van een groter probleem: het normaal vinden dat mensen niet betalen. Zolang we dat accepteren, zullen ondernemers blijven lijden. En dat is slecht voor onze economie, onze werkgelegenheid en ons vertrouwen in elkaar. Wellicht is het tijd om de balans te herstellen!