De titel van deze bijdrage, vrij naar een songtitel van de Limburgse band Rowwen Hèze uit 1991, geeft het onderwerp: de beide Bestelknop-uitspraak van de Hoge Raad van 4 oktober 2024. De tekst van de song blijkt accurater op de bestelknopproblematiek te passen dan Rowwen Hèze in 1991 kon bevroeden. Wil je van het liedje genieten: luister dan hier. De song gaat over een hoofdpersoon die van pure verveling niet weet wat hij moet doen en dan maar naar het café gaat om daar zijn verveling weg te drinken. “Bestel maar, bestel maar, bestel maar, je weet dat ik het niet kan laten”, klinkt het refrein in mijn vertaling. Precies tegen dat soort aankopen op de automatische piloot beoogt de Bestelknop-uitspraak te beschermen.
Bestelknop moet de tekst bevatten dat betaald moet worden
De regel dat de bestelknop in een online winkelomgeving – in de volksmond: een webshop – de tekst moet bevatten dat betalingsverplichtingen worden aangegaan staat sinds 13 juni 2014 in de wet, in artikel 6:230v lid 3 van het Burgerlijk Wetboek. Het artikel richt zich op webshops die verkopen aan consumenten en geldt uitsluitend als de klant een consument is. Webshops die uitsluitend aan zakelijke klanten verkopen, hoeven dus niet op hun bestelknop te plaatsen dat betalingsverplichtingen worden aangegaan. Het kan natuurlijk geen kwaad dat wel te doen.
De reden voor de bepaling is dat de aandacht van de consument ondubbelzinnig moet worden gevestigd op het feit dat het plaatsen van de bestelling voor hem een betalingsverplichting met zich meebrengt, zodat voor hem duidelijk is op welk moment hij die verplichting aangaat. Dit is bepaald in de Europese richtlijn die aan artikel 6:230v lid 3 van het Burgerlijk Wetboek ten grondslag ligt. Het kunnen afleiden van de betalingsverplichting uit de context – bijvoorbeeld het noemen van eurotekens en te betalen bedragen boven de bestelknop – is (dus) niet voldoende. De Nederlandse en Europese wetgever vinden de tekst “bestellen met betalingsverplichting” voldoende. Maar ja, die tekst bekt commercieel voor geen meter. In de praktijk is daarom meermalen gekeken of met een minder formeel ogende tekst kan worden volstaan.
Het Europese Hof van Justitie heeft zich in april 2022 al eens uitgelaten over de vraag, of de tekst “bestellen met betalingsverplichting” nodig is, als rondom de bestelknop uitgebreid met eurotekens wordt gestrooid en de consument dus wel kan snappen dat de bestelling ook inhoudt dat betaald moet worden. Het Europese Hof van Justitie gaf aan dat dit niet voldoende is. De bestelknop zelf moet de tekst bevatten; daarin zijn de richtlijn en de wet duidelijk. Het Hof van Justitie geeft wel aan dat de tekst “bestellen met betalingsverplichting” maar een suggestie is en dat de nationale rechter moet kijken, met welke tekst op een knop kan worden volstaan.
De Hoge Raad bepaalt in zijn Bestelknop-uitspraak van 4 oktober 2024 dat de minimale tekst “bestellen en betalen” is. Webwinkelier Bol.com kreeg in de uitspraak het deksel op de neus. Die dacht tot aan de uitspraak met de tekst “bestellen” te kunnen volstaan.
Eerdere pareltjes in de rechtspraak die niet genoeg zijn:
“bestelling plaatsen”, “bestelling afronden”, “bestel nu”, “plaats bestelling”, “bevestig bestelling”, “plaats je bestelling”, “aanvraag versturen”, “bevestig je aanvraag”, “direct aanvragen”, “aanvragen”, “doorgaan naar bevestiging”, “bevestig en borg betalen”, “verzenden”, “akkoord”, “aanbod aanvaarden”, “aanmelden”.
In het schemergebied bevinden zich teksten als “afrekenen” of “kopen”. Deze termen geven meer aan dat betaald moet worden, maar het is niet hetzelfde als “betalen”. Om twijfel (en gedoe) te voorkomen, kun je beter kiezen voor “bestellen en betalen”.
Bestelknop als nieuwe “stop uw kat niet in de magnetron”?
De reacties waren niet van de lucht. Een kleine rondgang op X, hét medium van weldenkend Nederland, levert vrij geciteerd het volgende op:
“Zijn we nu ook op het niveau van ‘stop je kat niet in de magnetron’?”
“Denken de rechters dat we dom zijn?”
“Met een euroteken snapt toch iedereen dat er betaald moet worden?”
Ik voel mee met deze opmerkingen. De gemiddelde consument zal inderdaad heus wel doorhebben dat kopen op Bol.com geld kost. Maar de wet is nu eenmaal de wet. En er valt ook wel wat te zeggen voor duidelijkheid op de bestelknop. Daarmee kunnen impulsaankopen worden voorkomen. Anekdotisch zie ik mij bevestigd in een voorval dat ik met één van mijn kinderen beleefde. Die bleek achteraf zogeheten in game aankopen te hebben gedaan in één van de spellen die hij online speelde. Daarbij had hij niet door dat het om aankopen ging, omdat nergens in de bestelomgeving werd aangegeven dat de aankoop geld zou kosten (laat staan: hoeveel) en evenmin was de bestelknop voorzien de mededeling dat betalingsverplichtingen werden aangegaan. Op de knop was uitsluitend “order” gezet – dus zonder “and pay”. Met die toevoeging zou de bestelling mogelijk niet zijn geplaatst.
Gevolgen van een foute bestelknop kunnen ver gaan
De gevolgen van een bestelknop die niet voldoet, kunnen verstrekkend zijn. De consument mag volgens de wet de overeenkomst vernietigen, wat betekent dat hij de aankoop met terugwerkende kracht terugdraait. Dat kan een mooi middel zijn voor consumenten die spijt hebben van hun aankoop, maar buiten de herroepingstermijn van veertien dagen zitten die voor online aankopen geldt. Ook heeft de consument recht op een korting van één derde van de koopprijs. In geval van achteraf betalen kan deze worden ingehouden op de koopprijs. Ook kan de consument zelf een vordering instellen tegen de webwinkel om één derde deel van de betaalde koopprijs terug te vorderen. Mogelijk kan dit voor alle transacties die na 13 juni 2014 zijn verricht, omdat de wet sindsdien geldt.
Mocht je vragen hebben, neem dan hier contact met ons op.